Porady rolnicze

Zdecydowana większość patogenów porażających zboża wymaga do swojego rozwoju wysokiej wilgotność powietrza i gleby, czemu sprzyjają intensywne opady deszczu. Mają one również swoje minimalne wymagania temperaturowe. Systematyczna lustracja plantacji oraz dobra znajomość biologii patogenów w wielu przypadkach umożliwia znaczne ograniczenie ilość wykonywanych zabiegów, głównie dzięki szybkiemu rozpoczęciu ochrony i doborze właściwych środków.

 

Jednym zabiegiem można na ogół ograniczyć porażenie kilkoma chorobami występującymi na plantacji, ale nie zawsze tak się dzieje. Dlaczego? Prawidłowe i skuteczne zwalczanie chorób wywoływanych przez grzyby wymaga bowiem doboru właściwego fungicydu, zarówno pod względem zwalczanych chorób, panujących warunków pogodowych, jak i użycia go w odpowiedniej dawce i terminie. Zanim zastosuje się określony środek na polu, trzeba więc bardzo dokładnie zapoznać się z jego etykietą-instrukcją stosowania, żeby sprawdzić spektrum zwalczanych chorób, terminy jego stosowania, dawkowanie i inne zalecenia - np. dotyczące prewencji czy karencji.

Od 2002 roku w Zakładzie Doświadczalno-Dydaktycznym Gorzyń filia Brody Akademii Rolniczej w Poznaniu (obecnie Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu) były prowadzone badania z zakresu nalistnej ochrony fungicydowej zbóż. Od 2005 roku do doświadczeń prowadzonych w ZDD Gorzyń filia Brody z zakresu nalistnej ochrony fungicydowej łanu pszenicy dodano element nawożenia dolistnego manganem w postaci formułowanego nawozu dolistnego Mantrac 500. W 2007 roku kontynuowano te badania dodając element nawożenia dolistnego manganem w ochronie łanu jęczmienia jarego (również w postaci nawozu formułowanego).

W przeprowadzonych doświadczeniach wykonano w przypadku pszenicy ozimej dwa zabiegi nalistne, pierwszy w fazie pierwszego kolanka (BBCH 31) i drugi w końcowej fazie rozwoju kłosa (BBCH 45). W odniesieniu do jęczmienia jarego wykonano jeden nalistny zabieg fungicydowy kiedy jęczmień jary osiągnął fazę BBCH 43 - początek rozwoju kłosa w pochwie liściowej. Zastosowano w nich fungicydy zarejestrowane do ochrony pszenicy ozimej i jęczmienia jarego powszechnie stosowane na rynku.

W czasie, kiedy wykonuje się zabieg fungicydem nalistnym w fazie pierwszego kolanka myśli się głównie o zwalczaniu sprawców chorób podstawy źdźbła, takich jak łamliwość źdźbła i fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła. W tym czasie na plantacjach liście mogą być już jednak porażone przez różne grzyby chorobotwórcze. Na plantacji pszenicy ozimej w ZDD Brody chorobami obecnymi na liściach obok mączniaka prawdziwego zbóż i traw były także septorioza paskowana liści pszenicy oraz brunatna plamistość liści. Można więc w tym przypadku mówić już o kompleksie chorób, a nie o pojedynczych chorobach. Porażenie badanych liści przez sprawców tych chorób na roślinach niechronionych (kontrola) było wysokie i wynosiło przy ocenie dwa tygodnie po wykonaniu zabiegu 15 % powierzchni liści, a w przypadku septoriozy paskowanej 20,6%. Każdy z zastosowanych w doświadczeniu fungicydów skutecznie ograniczył rozwój obserwowanych patogenów. Wyraźnie widoczna była jednak wyższa skuteczność zastosowanej mieszaniny Topsin M 500 SC z nawozem dolistnym Mantrac 500. Druga lustracja plantacji - pięć tygodni po zabiegu opryskiwania - również wykazała, że każda z kombinacji doświadczalnych dobrze ograniczała rozwój sprawców septoriozy, mączniaka oraz brunatnej plamistości liści.

Przy doborze fungicydów w uprawie jęczmienia jarego należy kierować się ich skutecznością oraz kosztem zabiegu. Każdy kierunek uprawy jęczmienia ma specyficzne wymagania jakościowe. Do chorób najczęściej atakujących uprawy jęczmienia jarego należą: mączniak prawdziwy, plamistość siatkowa, rdza jęczmienia i rynchosporioza. W uprawie jęczmienia jarego w celu zwalczenia chorób zwykle wystarczy przeprowadzić jeden zabieg opryskiwania fungicydami. Zastosowane w doświadczeniu kombinacje fungicydowe wpłynęły istotnie na ograniczenie porażenia łanu. W zwalczaniu sprawców mączniaka prawdziwego, plamistości siatkowej i rdzy jęczmienia najwyższą skuteczność obserwowano także w odniesieniu do kombinacji fungicydu z nawozem dolistnym zawierającym mangan.

Połączenie fungicydu z nawozem formułowanym, zawierającym mangan przeciwdziała niedoborom tego pierwiastka, który jest najważniejszym ze wszystkich mikroelementów pokarmowych zaraz po ruszeniu wegetacji. Mangan odgrywa wtedy bardzo istotną rolę w odbudowie i rozwoju systemu korzeniowego roślin po zimie, a zdrowa podstawa źdźbła to podstawowy element fitosanitarnego prowadzenia łanu. Dlaczego? Mangan zaangażowany jest w proces wytwarzania lignin, które stanowią część struktury ściany komórkowej i są odpowiedzialne za sztywność oraz odporność mechaniczną korzeni, łodygi i liści. Mniejsza zawartość lignin jest szczególnie widoczna na korzeniach zbóż po okresie zimowym, dlatego niedobór manganu powoduje istotny spadek odporności zbóż na choroby podstawy źdźbła. Szczególnie duże zapotrzebowanie na ten pierwiastek występuje w okresie krzewienia, ponieważ mangan bierze wówczas aktywny udział w bardzo wielu rekcjach enzymatycznych zachodzących w roślinach, a także syntezie białek oraz  witaminy C.

Każda z kombinacji ochrony łanu jęczmienia jarego przed chorobami grzybowymi wpłynęła na znaczną poprawę dorodności i zdrowotności ziarna, a tym samym na wzrost poziomu plonowania, jednak najskuteczniejsza okazała się ochrona kombinacją fungicydu z nawozem dolistnym zawierającym mangan. Wieloletnie doświadczenia i badania przeprowadzone w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym w Brodach wykazały, że mieszanina fungicydu i nawozu dolistnego zawierającego mangan powodowała istotny wzrost powierzchni liścia flagowego (GLA) i wyraźny efekt zieloności, co jest z kolei wynikiem zwiększenia intensywności procesu fotosyntezy. To przełożyło się z kolei na wyraźny wzrost plonu ziarna i jego lepsze parametry jakościowe w stopniu większym, niż w przypadku pozostałych fungicydów.

Tekst na podstawie artykułu
dr inż. Zuzanny Sawinskiej
Katedra Uprawy Roli i Roślin
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Anna Rogowska