Porady rolnicze

Środki ochrony roślin powinny charakteryzować się wysoką skutecznością w walce z agrofagami, a przy tym ich działanie nie może wpływać ujemnie na roślinę uprawną.

 

W wyborze odpowiedniego preparatu coraz ważniejszy staje się jego wpływ na środowisko naturalne oraz aspekt bezpieczeństwa osoby wykonującej zabieg. Łatwość przygotowania roztworu cieczy opryskowej to również ważny czynnik w doborze odpowiedniej strategii ochrony.

Głównym składnikiem pestycydów jest zawarta w nich substancja aktywna, jednak nigdy nie występuje ona w czystej formie chemicznej. Substancja ta nie poddana procesom technologicznym charakteryzuje się niewielką rozpuszczalnością w wodzie, gorszym przenikaniem do komórek roślinnych, jest bardzo podatna na niekorzystne warunki pogodowe jak np. zmywanie przez deszcz lub intensywne promieniowanie słoneczne, a także może utracić swoje właściwości w trakcie magazynowania. Dlatego środki ochrony roślin podobnie jak leki i kosmetyki poddawane są procesom formułowania w wyniku czego otrzymujemy odpowiednią formulację zawartą w produkcie handlowym. Zawiera ona zarówno odpowiednią formę chemiczną substancji aktywnej (np. sole, estry) jak i szereg substancji dodatkowych. Formulacja preparatu może występować w formie stałej lub płynnej, często na rynku dostępne są dwie formy tej samej substancji aktywnej. Najważniejsze formulacje występujące na  Polskim rynku:

Formulacje stałe
WP - proszki do sporządzania zawiesiny wodnej, koncentracja substancji aktywnej wynosi od 50 do 80 % substancji aktywnej, mogą zawierać w swoim składzie adiuwanty w formie stałej.
Formulacje te mocno się pylą i wymagają ciągłego mieszania po wsypaniu do zbiornika.
WG - granule do sporządzania zawiesiny wodnej, sformułowane w postaci granulek, zawierają od 20 do 90 % substancji aktywnej, w ich składzie mogą występować adiuwanty.

Formulacje płynne
SL - koncentraty rozpuszczalne, łatwe w dozowaniu, zawartość  substancji aktywnej od 20 do 50 %, zwykle zawierają adiuwanty.
SC – płynne koncentraty zawiesinowe, ze względu na duża gęstość mogą zatrzymywać się na ściankach pojemnika, zawierają mieszaninę adiuwantów, zwykle substancja aktywna występuje w ilości 20 – 50 %.
OD – zawiesiny olejowe, substancja aktywna (do 20 %) jest rozpuszczona w oleju zawieszonym w cieczy organicznej, adiuwanty są włączone do formulacji.
EC – koncentraty do sporządzania emulsji wodnej, zawierają surfaktanty, ich obecność umożliwia tworzenie się emulsji wodno-olejowej, w składzie mieszczą 5 – 50 % substancji aktywnej.
EW – emulsje wodno olejowe, w porównaniu do EC są w postaci skoncentrowanej wodno olejowej emulsji, a nie koncentratu do przygotowania emulsji, zawartość substancji aktywnej waha się od 20 - 50 % i jest w większości rozpuszczona w oleju, rolę emulgatora pełni surfaktant.
SE – zwiesinoemulsje, sporządza się w celu formułowania  przynajmniej dwóch substancji aktywnych o różnej rozpuszczalności, poprzez dodatek surfaktantów i zagęszczaczy tworzy się niejednorodna ale stabilna formulacja, po wlaniu do wody powstaje emulsja wodno olejowa i zawiesina.

Substancje dodatkowe wchodzące  w skład formulacji wpływają na trwałość preparatu, ułatwiają aplikację środka, oddziałują na właściwości fizykochemiczne cieczy opryskowej, umożliwiają mieszanie kilku preparatów, zapobiegają pienieniu się, ograniczają ujemny wpływ niektórych substancji aktywnych na elementy konstrukcyjne opryskiwaczy. Mogą też zawierać bufory pH zapewniające cieczy opryskowej odpowiedni odczyn. W formulacjach niektórych środków ochrony roślin występują substancje zabezpieczające roślinę uprawną  przed niekorzystnym oddziaływaniem preparatu (sejfnery).  Bardzo ważnym elementem każdej formulacji są substancje dodatkowe wpływające na poprawę retencji (zatrzymanie kropel na liściu) oraz ułatwiające wnikanie substancji aktywnych do komórek roślinnych. Są to te same substancje, które występują w składzie adiuwantów aktywujących  dostępnych na rynku. Często zawartość tych substancji w formulacji jest niewystarczająca, dlatego w wielu przypadkach bardzo korzystny jest dodatek adiuwantów opartych o różne substancje np. organosilikony (np. Slippa, Silwett L-77 840 AL, Asystent +), alkohole (np. Trend 90 EC) lub metylowane estry olejów (np. Toil, Olstick 90 EC, Partner +). Obniżając znacznie dawkę  preparatu lub stosując ją w dolnym zakresie z zalecanych wprowadzamy do cieczy opryskowej mniej substancji poprawiających aktywność pestycydu i właśnie wtedy dodatek adiuwantów aktywujących ma największy wpływ na poprawę skuteczności.

W przypadku herbicydów istnieje niespełna 30 mechanizmów działania, odkrywanie nowych jest obarczone bardzo trudnym i kosztownym procesem badawczym. Dalsze prace rozwojowe będą w szczególności związane z dobraniem odpowiedniej, dającej najlepsze efekty formulacji. W chwili obecnej warto we własnym zakresie dodać właściwie dobrany adiuwant, polepszając skuteczność stosowanego preparatu.

Łukasz Sobiech
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu