Porady rolnicze

Wśród wielu grup organizmów zasiedlających różne gatunki roślin uprawnych do najpowszechniej występujących należą szpeciele i przędziorki. Nie są od nich wolne także rośliny sadownicze, na których do najczęściej występujących gatunków szpecieli należą takie, jak: pordzewiacz jabłoniowy i coraz częściej wzdymacz jabłoniowy oraz pordzewiacz śliwowy, podskórnik śliwowiec, a także wzdymacz gruszowy. Spośród przędziorków natomiast gatunkami najczęściej notowanymi są przędziorek owocowiec (Panonychus ulmi) oraz przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae), a ostatnio także przędziorek głogowiec (Tetranychus vienensis).

 

Przędziorki i szpeciele to nie tylko szkodniki powszechnie występujące, ale także, w przypadku dużej liczebności, bardzo groźne. Ich żerowanie ma wpływ na wszystkie elementy rozwoju rośliny i na kondycję wszystkich jej organów. Ograniczają produkcję substancji pokarmowych (zakłócenie fotosyntezy), zaburzają gospodarkę wodną (zwiększone wyparowywanie), następuje także ograniczenie wzrostu drzew, plonowania oraz pogorszenie jakości plonów poprzez obniżanie jakości zewnętrznej i wewnętrznej owoców. Drzewa zasiedlone w sezonie wegetacyjnym przez duże populacje przędziorków i szpecieli stają się również wrażliwsze na przemarzanie.

Obydwie te grupy roztoczy roślinożernych są szkodnikami groźnymi nie tylko z powodów wyżej wymienionych, ale dodatkowo jeszcze dlatego, że stosunkowo szybko i łatwo „wytwarzają” rasy odporne, bądź reagują na stosowanie niektórych pestycydów wzmożonym tempem rozwoju i liczebności. Dlatego też producenci środków ochrony roślin poszukują ciągle nowych, skuteczniejszych związków do zwalczania tej grupy roślinożerców.

Jednym z takich związków zsyntetyzowanych stosunkowo niedawno jest fenpyroksymat stanowiący aktywną substancję preparatu przędziorkobójczego zarejestrowanego w Polsce pod nazwą Ortus 05 SC. Preparat ten został zarejestrowany i dopuszczony do obrotu po raz pierwszy w drugiej połowie 1995 roku. Jest to typowy akarycyd produkowany w formie koncentratu zawiesinowego na bazie wody (nie zastosowano w nim rozpuszczalników chemicznych). Pod względem chemicznym zaliczany jest do grupy fenoksypyrazoli. Na roślinie preparat ten działa powierzchniowo, a w stosunku do przędziorków kontaktowo i żołądkowo. Zwalcza skutecznie wszystkie stadia ruchome różnych gatunków przędziorków. Wśród dotychczas stosowanych akarycydów, preparat ma najszybsze działanie natychmiastowe (tzw. knock down). W temperaturze powyżej 200C efekt ten występuje już po niespełna godzinie, a w temperaturze ok. 30oC w ciągu niespełna 20 minut. Długi jest natomiast okres działania następczego. Preparat ten zabezpiecza bowiem rośliny przed przędziorkami nawet do 7 tygodni. Dodatkową zaletą (która także wpływa na długość działania następczego) jest to, że środek jest stosunkowo odporny na zmywanie. Półgodzinny opad wielkości 5 mm jedynie nieznacznie obniża skuteczność preparatu.

Niewątpliwą zaletą tego akarycydu jest również to, że zwalcza rasy przędziorków uodpornione na inne związki i nie stwierdzono dotychczas występowania w stosunku do tego preparatu objawów odporności krzyżowej.

Po ostatniej rerejestracji, w odniesieniu do roślin sadowniczych Ortus 05 SC zarejestrowany jest w Polsce do zwalczania przędziorków na jabłoniach, gruszach i śliwach. W przypadku jabłoni, grusz i śliw zalecana dawka w zwalczaniu przędziorków wynosi 1,0 l/ha przy użyciu 500-750 l wody na hektar. Ponadto na jabłoni w celu jednoczesnego zwalczenia zarówno jaj, jak i larw przędziorka owocowca można stosować preparat w dawce 0,5 l/ha łącznie z preparatem Nissorun 050 EC w dawce 0,75 l/ha. Należy jednak pamiętać, że w przypadku łącznego stosowania tych preparatów karencja wynosi 30 dni.

Preparat jest zarejestrowany również do zwalczania dwóch ważnych gatunków szpecieli – pordzewiacza jabłoniowego na jabłoni i pordzewiacza śliwowego na śliwie. W obydwu przypadkach zalecana dawka wynosi od 1,25 do 1,5 l/ha. Przy czym wyższą z zalecanych dawek należy stosować w przypadku dużych populacji tych szkodników. Zarejestrowanie tego preparatu do zwalczania szpecieli jest bardzo ważne z dwóch względów. Po pierwsze dlatego, że w ostatnich latach zagrożenie ze strony tych najmniejszych szkodników wyraźnie wzrosło i w wielu sadach ich liczebność bardzo często przekracza progi zagrożenia. Po drugie, ze względu na to, że do zwalczania tej grupy szkodników zarejestrowanych jest niewiele preparatów, co utrudnia realizację ich racjonalnego zwalczania.

Ortus 05 SC jest preparatem zaliczanym do klasy szkodliwych dla człowieka i zwierząt stałocieplnych, a jego karencja wynosi 7 dni. Z kolei dla pszczół preparat ten jest praktycznie nieszkodliwy. Jak wynika z danych prezentowanych przez producenta preparat ten jest częściowo selektywny dla wielu organizmów pożytecznych, takich jak: złotooki, biedronki czy niektóre gatunki drapieżnych roztoczy. Ostrożnie natomiast należy się nim posługiwać w pobliżu zbiorników i cieków wodnych (nie można dopuścić do przedostania się do nich), gdyż jest trujący dla ryb i innych organizmów wodnych.

Preparat ten, jak wszystkie inne preparaty, zaleca się stosować po przekroczeniu przez przędziorki i szpeciele progów szkodliwości. Aby uzyskać pełną skuteczność zabiegu, należy zwracać uwagę na dokładne pokrycie cieczą użytkową zarówno górnej, jak i dolnej powierzchni liści (wynika to ze wspomnianych wyżej cech preparatu). Z tego względu zalecane jest w zwalczaniu przędziorków stosowanie wyższych objętości cieczy roboczej.

Aby zapobiegać ewentualnej selekcji ras odpornych preparat zaleca się stosować nie częściej niż dwa razy w sezonie i w odstępach nie mniejszych niż 7 dni. Niewątpliwie preparat ze względu na swe zalety jest ważnym akarycydem zalecanym do zwalczania przędziorków i szpecieli na roślinach sadowniczych.

Innym ważnym preparatem przędziorkobójczym jest preparat Nissorun 050 EC (heksytiazoks), który zarejestrowany jest do zwalczania przędziorka owocowca na jabłoniach. Preparat ten zwalcza wszystkie stadia rozwojowe tego szkodnika z wyjątkiem osobników dorosłych. Działa kontaktowo i żołądkowo i z tego względu konieczne jest dokładne pokrycie cieczą użytkową zarówno górnej, jak i dolnej strony liści. Aby ten warunek spełnić, do opryskiwań należy stosować wyższe objętości cieczy użytkowej. Optymalnym terminem stosowania preparatu jest okres wylęgania się larw przędziorka owocowca, a zalecana dawka wynosi 0,9 l/ha. w przypadku jednak, gdy w populacji przędziorka występują już osobniki dorosłe, należy stosować go w mieszaninie z preparatem Ortus 05 SC.

Nissorun 050 EC zalicza się do grupy preparatów szkodliwych dla ludzi i zwierząt stałocieplnych, a karencja jego wynosi 30 dni. Ze szczególną ostrożnością należy posługiwać się tym preparatem w sąsiedztwie zbiorników i cieków wodnych, gdyż jest on niebezpieczny dla organizmów bytujących w tych środowiskach. Nissorun, podobnie jak Ortus jest bezpieczny dla pszczół – prewencja dla pszczół: nie dotyczy.

Zarówno Ortus 05 SC, jak i Nissorun 050 EC powinny być stosowane przemiennie z innymi akarycydami, aby zapobiegać selekcji ras odpornych roztoczy i tylko w sytuacjach, kiedy szkodniki przekraczają progi zagrożenia, i w związku z tym, mogą być przyczyną obniżenia jakości lub wielkości plonu.

Ponadto, aby nie tracić niepotrzebnie preparatu, należy przed przystąpieniem do sporządzania cieczy użytkowej możliwie dokładnie ustalić ilość, jaka jest potrzebna do wykonania zabiegu. Należy również pamiętać, aby przed użyciem zawartość opakowania dokładnie wstrząsnąć.

Warto pamiętać, że selekcjonowanie ras szkodników odpornych na stosowane przeciwko nim preparaty stosunkowo szybko zachodzi wśród tych gatunków stawonogów, które mają po kilka pokoleń w ciągu sezonu wegetacyjnego, a do takich należą m.in. szpeciele i przędziorki. Dlatego też w przypadku szkodników wielopokoleniowych szczególnie ważne jest przestrzeganie wszystkich zaleceń opóźniających ten proces.

Prof. dr hab. Remigiusz W. Olszak Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa Skierniewice, redakcja – Anna Rogowska