Porady rolnicze

Produkty uboczne chowu zwierząt, a dokładniej odchody, resztki ściółki, wody i paszy mogą przyjmować różną postać fizyczną, a ich skład jest mocno zróżnicowany. Do takich produktów ubocznych  powstających podczas chowu zwierząt zalicza się obornik, gnojowicę i gnojówkę. Trzeba zaznaczyć, że są to substancje, w których nieustannie zachodzą procesy biologiczne (fermentacja) i chemiczne (rozkład i synteza). Od hodowcy zależy czy zachodzące przemiany przyniosą w rezultacie pozytywny, czy negatywny skutek dla gospodarstwa. W trakcie gromadzenia i przechowywania produktów ubocznych chowu zwierząt wydziela się szereg szkodliwych gazów, m.in. NH3, H2S, CH4, CO2, lotne kwasy tłuszczowe. Wpływają one ujemnie na dobrostan zwierząt, ich wydajność i produktywność. Nieprawidłowy przebieg procesów biologicznych w oborniku, gnojówce czy gnojowicy powoduje również zmniejszanie ich wartości nawozowej dla upraw, w których są stosowane. Gnojowica stagnująca w kanałach lub zbiornikach powoduje wytwarzanie się osadu i kożucha, które ograniczają ich pojemność oraz utrudniają wybieranie. Czy można temu zapobiec?

 

Koncepcja rolnictwa zrównoważonego wymaga recyklingu wszystkich substancji organicznych produkowanych w gospodarstwie. Resztki pożniwne i produkty uboczne chowu zwierząt (czyli gnojówka, gnojowica i obornik) stanowią dwa główne źródła substancji organicznych, które powinniśmy ponownie wykorzystać w cyklu produkcyjnym. Gnojowica, gnojówka i obornik stanowią ponad 90% masy organicznej stosowanej  w produkcji roślinnej. Produkty te są bardzo cennym źródłem składników pokarmowych dla roślin jak i dla samej gleby. Korzyści ze zwrotu zawartości substancji organicznych w glebie są nieocenione: -  wprowadzają ponownie do obiegu składniki mineralne, takie jak azot, potas, fosfor czy siarka w formie dostępnej dla roślin,
- stanowią pożywienie dla flory i fauny glebowej,
- są znakomitym prekursorem próchnicy glebowej, która poprawia właściwości fizyczne i chemiczne gleby.

Obornik i gnojowica są bardzo zasobnym źródłem wartościowych składników dla produkcji roślinnej. Jednak by zapewnić optymalne wykorzystanie produktów ubocznych uzyskiwanych w trakcie chowu zwierząt, przy jednoczesnej ochronie dobrostanu stada oraz zachowaniu wysokiej wartości powstającego nawozu naturalnego, hodowca powinien starannie kontrolować przemiany tych substancji na etapie ich powstawania i składowania. Ich należyte kondycjonowanie powinno być standardem przed ich wykorzystaniem w nawożeniu pól i użytków zielonych.

Obornik, gnojowica czy pomiot ptasi składają się w różnych proporcjach z: wody, substancji organicznych takich jak słoma oraz niestrawiony pokarm (kał), mocz,  mikroorganizmów: bakterii, promieniowców, grzybów i substancji mineralnych. Charakter oraz intensywność procesów biologicznych zachodzących w odpadach zależą zarówno od stosunku pomiędzy tymi składnikami, jak i od warunków otoczenia: temperatury, wilgotności, pH, dostępności tlenu. Procesy zachodzące podczas przechowywania obornika czy gnojowicy są bardzo złożone, ich przebieg uwarunkowany jest także składem gatunkowym mikroorganizmów, z których metabolizmem związana jest większość przemian zachodzących w odpadach. Poszczególne procesy mogą być korzystne lub niekorzystne. Zadaniem hodowcy jest stworzenie takich warunków w trakcie produkcji oraz  przechowywania nawozów odzwierzęcych, by podczas ich „fermentacji”  doszło do jak najmniejszych  strat N, P, K i masy organicznej, oraz zapewnienie zwierzętom optymalnych warunków, co ma wpływ na ich produktywność – wydajność, przyrosty. Hodowca powinien kontrolować rodzaj przemian zachodzących przy udziale mikroorganizmów oraz warunki przechowywania, gdyż determinują one fizyczne właściwości obornika i gnojowicy, ich wartość nawozową oraz klimat w budynkach inwentarskich. Nie ukierunkowywanie rozwoju flory mikrobiologicznej zawartej w odpadach prowadzi do  zubożenia jej różnorodności, co skutkuje niekorzystnym kierunkiem fermentacji oraz pojawieniem się uciążliwości zapachowej. Dzieje się tak bardzo często w przypadku braku dostępu tlenu w nagromadzającej się  ściółce lub stagnującej gnojowicy. Skutków szkodliwości niewłaściwego kierunku przemian biologicznych w odpadach z produkcji zwierzęcej jest bardzo wiele: wydzielanie gazów pogarsza jakość atmosfery w budynkach co powoduje podniesienie nakładów na energię związana z wentylacją pomieszczeń inwentarskich, konieczność częstego wybierania odchodów i zadawania nowej ściółki zwiększa nakłady pracy, zużycie słomy oraz koszty związane z jej pozyskaniem ( zakup, zbiór ), przez co wzrastają koszty produkcji, strata składników pokarmowych zmniejsza natomiast wartość nawozową obornika czy gnojowicy, który nie wpływa lub wpływa znikomo na aktywność biologiczną gleb – nie zwiększa jej żyzności a co za tym idzie jej urodzajności.

Rozwiązaniem tych problemów może być stosowanie PRP FIX - mieszaniny składników mineralnych przeznaczonych do stymulacji przemian biologicznych i chemicznych produktów ubocznych chowu zwierząt. Preparat wpływa bezpośrednio na florę mikrobiologiczną zmieniając  kierunek fermentacji substancji organicznej. Faworyzuje on rozwój mikroorganizmów tlenowych, przez co oddziałuje na mikroklimat panujący w obiektach inwentarskich ograniczając emisje amoniaku oraz dwutlenku węgla. Dodatkowym atutem jego zastosowania jest wpływ na wzrost wartości  nawozowej produktów ubocznych chowu zwierząt: produkt ten nie tylko podnosi zawartość P, K ale również podnosi zawartość azotu w formie azotanowej, która jest najbardziej przyswajalną formą azotu w glebie. Preparat ogranicza także reakcje egzotermiczne, a obniżenie temperatury ściółki to nie tylko obniżenie temperatury całego otoczenia ale również ograniczenie rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych.

Działanie tego typu preparatów polega na faworyzowaniu organizmów tlenowych występujących w danym środowisku – aplikując ten produkt nie wprowadzamy żadnych obcych mikroorganizmów. Dzięki tak niewielkiej ingerencji możliwe staje się zapoczątkowanie przemiany substancji organicznej w próchnicę. Chroni to składniki organiczne przed mineralizacją i degradacją. FIX stymuluje przemianę obornika i gnojowicy w nawóz organiczny o lepszej przyswajalności co pozwala na szybsze i bardziej efektywne wykorzystanie przez glebę i rośliny. Ukierunkowanie aktywności mikroorganizmów umożliwia zmniejszenie uciążliwości zapachowej oraz emisji gazów szkodliwych dla zwierząt i dla ludzi. Zmniejszenie wydzielania amoniaku w budynkach inwentarskich zwiększa komfort, a co za tym idzie podnosi wydajność zwierząt. Zmniejszenie emisji gazów w procesie hodowli jest bardzo istotne, gdyż to właśnie z produkcji zwierzęcej pochodzi ponad 60% światowej emisji amoniaku, podtlenku azotu oraz prawie 40% światowej produkcji metanu. Z uwagi na ochronę środowiska naturalnego maksymalna redukcja emisji tych gazów powinna być priorytetem dla każdego hodowcy. Stosowanie preparatu ułatwiającego to zadanie pozwala również zmniejszyć wielkość opłat środowiskowych do  ponoszenia których zobowiązany jest każdy podmiot gospodarczy, korzystający ze środowiska.

Reasumując, stymulator biologicznej przemiany produktów  ubocznych chowu zwierząt umożliwia zmniejszenie kosztów związanych z nawożeniem upraw rolniczych. Stosowanie gnojowicy i obornika traktowanego PRP FIX może być uzupełnieniem lub nawet alternatywą dla nawozów sztucznych, co ma niebagatelne znaczenie w okresach zwyżek cen nawozów mineralnych. Zmniejszając emisję szkodliwych gazów, nie tylko wpływamy na polepszenie warunków w pomieszczeniach inwentarskich, przez co zwiększamy wydajność zwierząt, ale także możemy ubiegać się o zmniejszenie wielkości opłat środowiskowych. Zmniejszając zużycie słomy w procesie produkcji, obniżamy znacząco jej koszty. A przede wszystkim dbamy o środowisko naturalne, które jest warsztatem pracy rolnika i spuścizną dla przyszłych pokoleń.

Jakub Samborski
Hubert Tabor